ERG. EMİNE SAĞLAMOĞLU
Ergoterapi denince çoğu kişinin aklına gelen ilk terim olan duyu bütünleme büyük çoğunlukla pediatri alanında yani çocuklar ile birlikte anılıyor. Peki ya yetişkin bireyler, geriatrik bireyler, psikiyatrik vakalar… Kısacası pediatri dışındaki alanlarda duyu bütünlemenin rolü nedir?
Duyu bütünlüğü Jean Ayres tarafından 1970 yılında ortaya çıkarılan bir kuramdır. Ayres duyu bütünlüğünü (sensory integration) insanın kendi vücudu ve çevresindeki duyuları organize etmesi ve vücudu etkili olarak kullanmaya olanak sağlama süreci olarak tanımlamıştır. Bu tanımda geçen duyular ise 8 duyumuzu temsil etmektedir. Çoğumuzun bildiği 5 duyumuz görme, duyma, tatma, koklama ve dokunmaya ek olarak propriyoseptif duyu, vestibüler duyu ve interosepsif duyularımız ile 8 duyumuz vardır.
Proprioseptif duyu kas, tendon, bağlar ve eklemlerden gelen bilgileri ve vücudumuzun nerede olduğunu söyler. Vestibüler duyu ise denge duyumuzdur, yeryüzü ile olan ilişkimizi belirlemeye yardımcı olur. İnteroseptif duyu ise vücudumuzda neler olup bittiğini beyninize ileten duyudur.
Duyularımızın bir araya getirilip işlenmesinde problem olması duyu bütünleme bozukluklarına yol açar. Bu sorunlar duygusal düzenlemeyi, dikkati, problem çözmeyi, davranış kontrolünü, beceri performansını ve kişilerarası ilişkileri geliştirme ve sürdürme kapasitesini etkiler. Yetişkinlerde, ebeveynlik, iş ve üretkenlik aktiviteleri veya ev yönetimi, sosyal ve serbest zaman aktivitelerine katılma becerilerini olumsuz yönde etkileyebilirler.
Duyusal Bütünleme ve İşlemleme Problemi olan Yetişkinlerde görülebilecek durumlar;
- Halka açık yerlerde kalabalığı veya itişmeyi sevmemek (örneğin sırada durmak veya alışveriş yapmak).
- Bazı kıyafet türlerinin dokusuna veya bedeni sarmasına karşı hassas olmak (örneğin kravatlar, balıkçı yakaları, külotlu çoraplar).
- Asansörlerde veya yürüyen merdivenlerde hoşlanmama veya yönleri şaşırmak.
- Araba yolculuklarında mide bulantısı hissetmek.
- Genellikle başkalarını rahatsız etmeyen seslerden rahatsız olmak. (ör. kurşun kalemler veya tebeşirin tırmalamaya benzer sesi, diğerleri yemek yerken çıkarılan sesler, şeker jelatinlerinin hışırdama sesi).
- Araba kullanmakta, park etmekte, vites değiştirmekte veya otomobille bir yola girmekte zorlanmak.
- Sakarlık veya motor aktivitelerde beceriksizlik.
- Sesleri ayırt etmede ve sözlü talimatları takip etmede güçlük.
- Kişisel bakım ve hijyeni yönetmede zorlanmak.
Duyu Bütünlemede Sorunları Olan Yetişkinlerde Ergoterapinin Rolü Nedir?
Ergoterapistler, duyusal işlevlerde zorluk yaşayan yetişkinlerde duyusal modülasyon, duyusal entegrasyon, motor ve psikososyal eksikliklerden kaynaklanan sorunlarını belirlemek ve tedavi etmek için nörobilim, anatomi ve aktivite / çevre analizi konularında benzersiz eğitim ve becerilere sahiptir.
Duyguları bütünleme sorunları yaşayan yetişkinler için sağlanan ergoterapi hizmetleri genellikle Ayres Duyusal Entegrasyon® ilkelerini kullanır.
Ayres Sensory Integration® müdahalesi duyusal algısal yetenekleri, öz düzenlemeyi, motor becerileri ve praksiyi geliştirmek için tasarlanmıştır. Klasik müdahale, dokunsal, görsel, propriyoseptif ve vestibüler fırsatlar sağlayan duyusal ekipmana sahip özel bir terapi odasında sağlanır. Sonuç olarak, çevrenin taleplerine uygun uyarlanabilir bir tepkiye sahip olunmasını sağlayan bir eylem planı oluşturulur ve uygulanır.
Ayrıca ergoterapistlerin uyguladığı farklı yaklaşımlar ile kişinin ihtiyaçlarına göre duyusal müdahalelerde bulunulabilir. Bunlar ise aşağıda sıralanmaktadır.
İyileştirici (Remedial) Müdahale: Duyusal ve motor temelli aktiviteler önerilir. Yoğunlaştırılmış fiziksel aktiviteler, dolaylı dokunsal deneyimlere katılım (örneğin yemek pişirme, masaj); ve motor planlamayı, zaman ve mekanın organizasyonunu ve postüral becerileri destekleyen aktiviteler ergoterapistler tarafından planlanır ve uygulanır. Asılı ekipmanlar (örn. salıncaklar) gibi daha fazla dokunsal, propriyoseptif ve hareket fırsatları sağlayan faaliyetlere katılım sağlanır.
Kolaylık Sağlayan ve Adaptif Uyarlamalar: Kulak tıkacı veya gürültü önleyici kulaklık takmak veya duş alırken bir daha yumuşak olan sünger kullanmak gibi hiper hassasiyetleri yönetmek ve; iş, ev yönetimi veya ebeveynlik performansında etkinliği artırmak için dikkati, öz düzenlemeyi veya organizasyonel zorlukları iyileştirmek için önerilerde bulunulur.
Duyusal Diyet Programları: Kişiselleştirilmiş, destekleyici duyusal stratejiler (örn. sallanan sandalye, sessiz alan, aromaterapi, ağırlıklı battaniye), belirlenmiş fiziksel aktiviteler (örn. yoga, yüzme) ve materyallerden (örn. müzik içeren duyusal kitler, stres topları) oluşan bir menünün günlük bir rutine dahil edilmesi sağlanır.
Çevresel Değişiklikler ve uyarlamalar: Bir alanın sağladığı duyusal uyarımı artırmak veya azaltmak için aydınlatma, ses düzenlemeleri, duvar resimlerinin ve diğer mobilya ve ekipman türlerinin kullanılması gibi değişiklikler yapılabilir.
OT WOMEN'S HEALTH 